O νέος κορωνοϊός, η συνωμοσιολογία των ημερών και η πρώτη καταγεγραμμένη πανδημία: Ο Λοιμός της Αρχαίας Αθήνας (430 π.Χ.)
Τις δύσκολες μέρες που περνάμε (επαγγελματικά, οικονομικά, κοινωνικά, ψυχολογικά), εξαιτίας της πανδημίας του νέου κορωνοϊού η συνωμοσιολογία έχει “χτυπήσει” κόκκινο.
-Οι Αμερικανοί έριξαν τον ιό στους Κινέζους, για να τους καταστρέψουν.
-Οι Κινέζοι τον δημιούργησαν για να πουλάνε υγειονομικό υλικό και εμβόλια (τα οποία τα έχουν έτοιμα).
-Οι φαρμακευτικές εταιρείες τον έσπειραν (είναι τεράστια τα συμφέροντα).
-Οι Εβραίοι (πως θα μπορούσαν να λείπουν;) τον εξαπέλυσαν.
-Σκοτεινά κέντρα εξουσίας τον έσπειραν, για να μας ενέσουν μαζί με το εμβόλιο τσιπάκι και να μας ελέγχουν.
-Τον έσπειραν για να ελέγξουν (άγνωστο πως) τους Έλληνες που είναι ατίθασος λαός (πως θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά άλλωστε;).
-Ο Ιός δημιουργήθηκε σε εργαστήρια (για άγνωστο σκοπό), αλλά κάπου τους ξέφυγε.
Κάποιες από αυτές τις θεωρίες είναι εντελώς ανόητες σε ένα “ανοιχτό” κόσμο και πλήρως ανερμάτιστες, κάποιες άλλες παρουσιάζουν μια φαινομενική αληθοφάνεια, εξαιτίας του γεγονότος ότι δε μπορούν να αποδειχτούν ή να διαψευστούν, άρα με μια πολύ “γενικευμένη” λογική δε μπορεί τίποτα να αποκλειστεί.
Εμείς μένουμε στις επίσημες εκδοχές ότι μεταδόθηκε από κάποιο άγριο ζώο σε Κινέζους, οι οποίοι μετά μανίας (λόγω πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων), επιδίδονται στην κατανάλωση κάθε λογής αγρίων θηραμάτων (δεν είναι οι μόνοι άλλωστε). Είναι γνωστό, επίσης, ότι εκατοντάδες βακτήρια, μικρόβια και ιοί παρασιτούν σε διάφορα είδη του ζωϊκού βασιλείου (άγρια και εξημερωμένα) χωρίς αυτά να νοσούν, μεταφέρουν όμως αυτά στον άνθρωπο. Από το 1960 μέχρι το 2004 σε 335 καταγεγραμμένες νόσους, το 60% προερχόταν από ζώα.
Επιστήμονες (Περιβαλλοντολόγοι, Βιολόγοι, Μικροβιολόγοι κ.α.) υποστηρίζουν ότι όσο ο άνθρωπος καταστρέφει τη χλωρίδα (με υλοτομία, πυρκαγιές, με μετατροπή δασικών εκτάσεων σε γεωργικές και κτηνοτροφικές, με διανοίξεις δρόμων, εξορύξεις υπόγειων πόρων κ.α.), τόσο η άγρια πανίδα θα έρχεται πιο κοντά στον άνθρωπο, αυξάνοντας τον κίνδυνο μετάδοσης νέων επικίνδυνων ιών και μικροβίων σε αυτόν, με άγνωστες συνέπειες στα επιδημιολογικά δεδομένα, στη αντοχή των υγειονομικών συστημάτων, στους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους που πρέπει να επενδυθούν σε αυτά, στις οικονομίες, στην κοινωνική ζωή και συνοχή των εθνών.
Τελευταία, αναπτύσσονται απόψεις ότι ο κορωνοϊός πιθανόν να ξέφυγε από εργαστήριο στη Γουχάν που πειραματιζόταν πάνω σε εμβόλιο για τον ιό του AIDS. Στη συζήτηση συμμετέχουν και κορυφαίοι διεθνώς επιστήμονες και είναι μια θεωρία, κατ’ αρχήν, αληθοφανής, αν και δε μπορεί να αποδειχτεί. Το σίγουρο είναι ότι το συγκεντρωτικό και ανελεύθερο Κινεζικό καθεστώς υποτίμησε, υποβάθμισε και απέκρυψε αρχικά, επιδημιολογικά στοιχεία και δεδομένα της νόσου, με αποτέλεσμα να εξελιχθεί σε παγκόσμια πανδημία.
Οι μολυσματικές ασθένειες υπήρξαν από την αρχή της ανθρωπότητας. Οι πρώτες μολυσματικές ασθένειες (ελονοσία, λέπρα, φυματίωση, γρίπη, ευλογιά κ.α.) εμφανίστηκαν πριν από 10.000 χρόνια, όταν ο άνθρωπος έκανε στροφή από τη μοναχική ζωή του κυνηγού στην αγροτική ζωή, με την ταυτόχρονη οργάνωση του σε κοινότητες.
Πίνακας του Michiel Sweets (1652) που πιστεύεται ότι αναφέρεται στο Λοιμό της Αθήνας.
Η αρχαιότερη καταγεγραμμένη πανδημία είναι ο Λοιμός της Αρχαίας Αθήνας του Περικλή. Θεωρείται βάσιμα και με βάση τις πληροφορίες που μας δίνει ο Θουκυδίδης ότι μεταφέρθηκε με τα καράβια, τα οποία μετέφεραν σιτηρά από τη Λιβύη και την Αίγυπτο στην αποκλεισμένη από τους Σπαρτιάτες Αθήνα κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Αφάνισε τα 2/3 του Αθηναϊκού πληθυσμού (κατ’ άλλους τον 1/3), οι οποίοι αφού παρέμεναν αρχικά άταφοι για μέρες, είτε καίγονταν είτε θάβονταν σε κοινοτάφια κατά δεκάδες. Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη (ο οποίος προσβλήθηκε από τη νόσο και θεραπεύτηκε), η νόσος δεν πρόσβαλλε σχεδόν ποτέ τον ίδιο άνθρωπο δεύτερη φορά (είχε προφανώς αναπτύξει αντισώματα), αλλά ακόμα κι αν σπάνια τον πρόσβαλλε δεν ήταν θανατηφόρα. Τα συμπτώματα της νόσου ήταν έντονοι πονοκέφαλοι, ναυτία, έμετος, υψηλός πυρετός, αιματηρές διαρροϊκές κενώσεις, κοκκίνισμα και φλόγωση των ματιών, δυνατός βήχας.
Η νόσος έφτασε πρώτα στον Πειραιά κι από εκεί σιγά σιγά στην Αθήνα. Μέσα στην ένταση του πολέμου και της εφιαλτικής επιδημίας εκφράστηκε αμέσως η πρώτη συνωμοσιολογία: ότι δηλαδή οι Σπαρτιάτες έριξαν δηλητήρια στα πηγάδια του Πειραιά, στον οποίο δεν υπήρχαν κρήνες.
Πολιορκημένοι και έγκλειστοι μέσα στα τείχη της πόλης οι Αθηναίοι, σε έναν πόλεμο δύσκολο, με τους Σπαρτιάτες να έχουν καταστρέψει ο,τι υπήρχε στην ύπαιθρο χώρα της Αττικής, και αντιμέτωποι με έναν δεύτερο πόλεμο, την ανεξέλεγκτη επιδημία που τους αποδεκάτιζε (λόγω του συγχρωτισμού και της αρχικής άγνοιας για αποστασιοποίηση, της έλλειψης φαρμάκου, της παραμονής πολλών νεκρών άταφων για ημέρες), έχοντας χάσει ακόμα και τις ελπίδες στους θεούς, απέναντι σε ένα παντοδύναμο-άγνωστο εχθρό που δεν έκανε διακρίσεις σε φύλλο, ηλικία, οικονομική κατάσταση και κοινωνική θέση, άφηναν τη φαντασία τους να εξυφαίνει σενάρια συνωμοσίας, ανέσυραν προφητείες και χρησμούς και κατηγορούσαν τον Περικλή για τα δεινά τους.
Ο Περικλής πέθανε μετά από δύο χρόνια χτυπημένος κι αυτός από τη θανατηφόρο νόσο, όπως και η οικογένεια του!
Παρά τη συνωμοσιολογία των Αθηναίων, οι Σπαρτιάτες στην αρχή δεν είχαν ιδέα τι συνέβαινε μέσα στα τείχη της Αθήνας. Όταν, όμως πληροφορήθηκαν για τη νόσο, είτε από αυτομολήσαντες είτε γιατί το αντιλήφθηκαν βλέποντας τις φωτιές από τις καύσεις των νεκρών, έλυσαν την πολιορκία και εγκατέλειψαν την Αττική.
Πολλές θεωρίες έχουν αναπτυχθεί κατά καιρούς για την αιτία του Λοιμού. Έχει υποστηριχτεί ότι ήταν επιδημία βουβωνικής πανώλης, ευλογιάς, ιλαράς, άνθρακα. Τελευταία ο καθηγητής «Ιστορίας και λοιμωδών νοσημάτων» του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν Πάουλ Καζαντζιάν υποστήριξε, με βάση την ομοιότητα των συμπτωμάτων, ότι οφειλόταν στον ιό Έμπολα. Την απάντηση έδωσε τελευταία ο καθηγητής Οδοντιατρικής Αθηνών Μανώλης Παπαγρηγοράκης. Ο Έλληνας καθηγητής εξέτασε κρανία ατόμων θαμμένων σε ομαδικούς τάφους της Αρχαίας Αθήνας, μεταξύ των οποίων ο ομαδικός τάφος που βρέθηκε πριν από χρόνια κοντά στη συμβολή της Ιεράς οδού και της οδού Πειραιώς κατά τις ανασκαφές των εργασιών για το Μετρό της Αθήνας, ο οποίος βάσιμα θεωρήθηκε από τους ανασκαφείς, ότι σχετίζεται με τον λοιμό στην Αρχαία Αθήνα. Οι 89 σκελετοί που ανήκαν σε άτομα διαφόρων ηλικιών και φύλων, ανάμεσά τους ένα νεαρό κορίτσι η ¨Μύρτις¨, είχαν τοποθετηθεί στο ρηχό λάκκο με αταξία και βιαστικά. Η ταφή τους άλλωστε έξω από το νεκροταφείο του Κεραμεικού, εκτός από την έλλειψη χώρου, είχε ίσως και στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας.
Ομαδικός τάφος με θύματα του λοιμού που βρέθηκε στον Κεραμεικό, έξω από το νεκροταφείο / Φωτογραφία από την έκδοση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης «Η πόλη από κάτω»
Πήρε λοιπόν υλικό από τους πολφικούς θαλάμους των δοντιών (κοιλότητες καλά προστατευμένες από τη φθορά του χρόνου), το οποίο εξέτασε μικροβιολογικά. Διαπίστωσε λοιπόν ότι όλα ήταν μολυσμένα από Salmonella enterica typhi. Απέδειξε λοιπόν ότι ο φοβερός Λοιμός της Αρχαίας Αθήνας ήταν τυφοειδής πυρετός. Άλλωστε τα συμπτώματα που περιγράφει ο Θουκυδίδης ταιριάζουν απόλυτα σε τυφοειδή πυρετό.
Η Μύρτις, η εντεκάχρονη κοπέλα που βρέθηκε στο κοινοτάφιο, έξω από το αρχαίο νεκροταφείο του Κεραμεικού. Το πρόσωπό της ανασυστήθηκε από ειδικούς επιστήμονες.
Συγκρίνοντας λοιπόν τις καταστάσεις και τις συμπεριφορές τότε και τώρα διαπιστώνουμε ότι: α) ελλείψει φαρμάκου και συλλογικής ανοσίας έναντι ενός νέου μικροβίου ή ιού η απόσταση είναι το μοναδικό διαθέσιμο, αρχικά, όπλο και β) η συνωμοσιολογία είναι ένα πανάρχαιο αγαπημένο “σπορ” της Ελληνικής φυλής, που μας ακολουθεί σχεδόν 2500 χρόνια μέχρι σήμερα.
ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΣ –ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟΣ
Αντωνοπούλου 12 – Καλαμάτα